عباس علی‌آبادی وزیر صنعت، معدن و تجارت با حضور در برنامه صف اول به نقش و سهم شرکت‌های دانش بنیان در صنعت کشور پرداخت.

سوال: تقریباً به نظر می‌رسد ۵ نفر از اعضای هیئت دولت در این همایش شرکت کردند و همه در حوزه انقلاب صنعتی چهارم یا انقلاب چهارم صنعتی صحبت کردند این موضوع چیست؟

علی‌آبادی: این همایش که در واقع دومین همایشی است که وزارت صمت مؤسس و میزبان آن است، آنچه که مهم است و مردم ما می‌دانند تحولات چشمگیری است که در دنیا در حال پیگیری است.

ما چه بخواهیم و چه نخواهیم در جهانی زندگی می‌کنیم که به سرعت در حال تحول است.

همین تلفن‌های همراه که امروز دست شماست مثلاً ۵۰ سال پیش نبود و کسی باور نمی‌کرد ۵۰ سال بعد یک وسیله دست شما می‌آید که با این وسیله خیلی از کارهای روزمره تان را انجام بدهید و خیلی از کارهایی که قبلاً می‌کردید را دیگر نکنید، خیلی کارها را که نمی‌کردید، بکنید. به نظر می‌رسد که ما در مسیری هستیم که آینده به همین شدت متحول خواهد شد، یعنی شاید بیش از این متحول شویم. اگر دوران انقلاب‌های صنعتی را نگاه کنید مثلاً انقلاب صنعتی اول که ماشین بخار خلق شد و موجب شد تا کشورهایی که به آن فناوری در آن موقع دست داشتند فاصله چشمگیری از سایرین بگیرند به نحوی که اکنون هنوز نتوانستند که جبران کنند مثلاً شما ببینید می‌گویند جهان اول، جهان دوم، همین جهانی بودند که آن زمان به آن فناوری‌ها دست داشتند، به ماشین بخار که بعداً نمادش را در کارخانه‌های نساجی آن موقع بود، بعد حمل و نقل ریلی که لوکوموتیوهای بخاری و اینها شکل گرفت و دیگر این که موجب شد فاصله اقتصادی بسیار زیادی در دنیا به وجود بیاید، یک عده شدند جهان اول، یک عده شدند جهان دوم، جهان سوم و همین طور غیره. انقلاب صنعتی دوم در واقع بحث برقی‌سازی بود یعنی ماشین‌های برق مطرح شد و بعد جایگزین شدن اینها به ماشین بخار و باز این فاصله را بیشتر کرد.

انقلاب صنعتی چهارم خیلی زودتر اتفاق افتاد.

چیزی حدود ۱۰۰ سال انقلاب‌های صنعتی اول و دوم و سوم، زمان داشتند، اما انقلاب صنعتی چهارم خیلی زودتر اتفاق افتاد و به نظر می‌رسد که انقلاب صنعتی بعدی که انقلاب صنعتی پنجم باشد زودتر از اینها رخ دهد، ما اکنون در دوره‌ای هستیم که اصطلاحاً به آن می‌گوئیم اینترنت اشیا و هوشمندی رباط‌ها و هوش مصنوعی که به این می‌گوئیم انقلاب صنعتی چهارم ولی به نظر نمی‌رسد که این هم دوام چندانی داشته باشد.

ما کجای این قصه هستیم، ما که می‌گوئیم یعنی ایران، صنعت ایران؟

توضیح می‌دهم، اول می‌خواهم این فضا را به وجود بیاورم که یک تحولی دارد شکل می‌گیرد. ما داریم حرکت می‌کنیم از یک جهان ساده به یک جهان فوق العاده پیچیده‌تر، این پیچیدگی‌ها را اگر در درون خودمان بتوانیم هضم کنیم. در دنیا به جای این که دنبال کننده باشیم می‌توانیم پیشرو باشیم.

خوشبختانه ظرفیت‌های کشور، ظرفیت‌های بسیار خوبی است، گرچه ما به لحاظ منابع هم در وضعیت نسبتاً خوبی هستیم اما از جنبه منابع انسانی به نظر می‌رسد که اینجا ظرفیت‌ها قابل توجه تر باشد و ما خوشبختانه در این بخش برای گفتن حرف داریم، دانشگاه‌های خوبی داریم، جوانان آموزش دیده خوبی داریم، ظرفیت‌های خوبی داریم.

به هر حال آنچه که می‌خواهد اتفاق بیافتد و یا بعداً اتفاق خواهد افتاد بحث کاربردی تر شدن هوش مصنوعی در زندگی روزمره ما خواهد بود و بعد رابطه انسان با این هوش مصنوعی. اکنون ماشین‌ها دارند می‌روند به سمت ماشین‌های خودران و ماشین‌های هوشمند، در همین نمایشگاه هم تعدادی ماشین ایرانی عرضه کردیم که سطحی از هوشمندی در اینها وجود داشت، شما اکنون در زندگی روزمره تان هوشمندی را هم می‌بینید، در همین تلفن همراهتان می‌بینید که هوشمندی وجود دارد و در زندگی‌های آینده که مثلاً ما حالا می‌توانیم مثال‌هایی از آن را هم بزنیم این وضعیت را می‌بینیم گرچه در این جلسه فکر نمی‌کنم شما بخواهید وارد جزئیات شوید.

نه ما بیشتر کاربردی این موضوعات را دنبال می‌کنیم و صنعت را می‌خواهیم ببینیم اکنون شرایطش چه طور است و چه نسبتی با فناوری‌های نوین دارد؟

آنچه که دارد اتفاق می‌افتد صنایع ما هم دارند متناسباً با دنیا هوشمند می‌شوند، اگر شما اکنون به صنایع کشور مراجعه می‌کنید ملاحظه می‌کنید که در واقع این تحولات در آنجا هم در حال رخ دادن است، استفاده بیشتر از رباط‌ها برای انجام کارها گرچه کم و بیش بعضی از صنایع هنوز کمتر و بعضی بیشتر ولی به نظر من دارد متداول می‌شود و این می‌تواند سرعت تحقق اهداف را بیشتر کند، هزینه‌ها را کمتر کند و یک جوری بهره وری را بهبود بدهد. در مجموع اگر بخواهم به سوال شما جواب بدهم این است، که ما اتفاقاً در زمره کشورهای نسبتاً جلو قرار می‌گیریم در مقایسه با کشورهایی که در دنیا هنوز با این واژه‌ها آشنا نیستند. این همایش سعی داشت برای این که ارتباط هدفمندی را بین شرکت‌های دانش بنیان و شرکت‌های بزرگ که عمدتاً منبع محور هستند به وجود بیاورد تا بتوانیم سرمایه‌های انسانی مان را هدایت کنیم به سمت استفاده بهینه از منابع خدادادی.

اکنون کدامیک از صنایع ما بیشتر یا ارتباط نزدیک تری با صنایع دانش بنیان گرفته است؟

اکنون این طوری نمی‌شود قضاوت کرد، وقتی از آنها سوال می‌کنیم همه می‌گویند ما ارتباط داریم، ما در نشست قبلی که حدوداً دو ماه پیش برگزار شد، شرکت ایمیدرو را وزارت صمت کاندید کرد برای این که با ۵۰۰ شرکت دانش بنیان که فعال بودند در آن حوزه، ارتباط بگیرد و قراردادهایی را بین آنها منعقد کند، تقریباً نزدیک به ۱۵ همت ما منبع را یا به عبارتی به نوعی منابع را اختصاص دادیم برای این که این ارتباطات را بین اینها برقرار کنیم و خوشبختانه این ارتباط شکل گرفته، در همین همایش هم سعی کردیم ایدرو را بیاریم با این شرکت‌هایی که برای سازمان گسترش بودند، به نوعی با شرکت‌های دانش بنیان پیوند بزنیم، همه تلاش وزارت صمت است که اینها را به همدیگر ملحق کند و از محل این الحاق بتوانیم سرمایه‌های انسانی مان را فعال‌تر کنیم و منابع خدادادی را با بهره وری بیشتری بتوانیم مؤثر کنیم در زندگی برای رفاه مردم.

یعنی این که ما میزان قراردادها یا تفاهم نامه‌هایی که بین ایدرو با شرکت‌های دانش بنیان امضا شده یا در حال عملیاتی شدن است، یک چیزی حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان بوده است؟

معادل ۱۵ هزار میلیارد تومان منبع اعم از ضمانت نامه تا منبع مستقیم نقدی در واقع تجهیز شده است.

یعنی گردش تجاری فقط آن شرکت‌های دانش بنیانی که با یک شرکت بزرگ دارند همکاری می‌کنند این رقم است؟

دستکم اینقدر محقق خواهد شد در خلال این برنامه که یک برنامه حداکثر دو ساله است.

ما در صنایع بزرگ وضعیت مان چطور است در حوزه دانش بنیان؟ طی دو سه سال گذشته حضرت آقا بارها موضوع دانش بنیان را آوردند در صدر قرار دادند، نام سال به عنوان دانش بنیان انتخاب شده و این موضوع به عنوان یک تکلیف همه حوزه‌ها از جمله صنعت شده، ما چه مقدار این را و این مطالبه حضرت آقا را جامه عمل پوشاندیم؟

مقام معظم رهبری خیلی جلوتر از صنعت حرکت می‌کنند، خیلی بهتر از بقیه جامعه حرکت می‌کنند، شما نگاه کنید در همین شعارهای سال وقتی نگاه کنید مثلاً هوشمندی را می‌بینید، می‌بینید که در ۱۰ سال گذشته همه شعارها به طور اخص اقتصادی انتخاب شده است. در ۵ سال گذشته بارها به کلمه تولید در کشور تاکید شده است.

در سنوات قبل هم همین طور بوده ولی می‌بینیم در ۵ سال گذشته به ویژه کلمه تولید اصراراً آمده در تمام واژه‌ها که شما اگر می‌خواهید تورم را مهار کنید از مسیر تولید باید این کار را بکنید و به نظر من آن یک مقوله‌ای است که باید به طور خاص به آن پرداخته شود با توجه به این که با مطالعه در واقع این مطالب مطرح می‌شود واقعاً ارزش این را دارد که همایش‌ها در این رابطه برگزار شود و به آن پرداخته شود.

اما من می‌خواهم چند تا آدرس بدهم از این هوشمندی. مثلاً یکی از شاخص‌های هوشمندی مصرف انرژی است، ما اکنون در حال حاضر در شدت انرژی در دنیا رتبه خوبی نداریم، شدت انرژی یعنی چه؟ یعنی مقدار برقی که مصرف می‌کنیم برای تولید هر واحد جی دی پی، این یک شاخص بین المللی است که رتبه خوبی هم اکنون ما در آن نداریم حال اگر این را مسئله کنیم برای شرکت‌های دانش بنیان، ما چگونه می‌توانیم شدت انرژی را کاهش دهیم.

من یک مثال در حمل و نقل عرض می‌کنم در حمل و نقل وقتی ما می‌رویم به سمت برقی سازی که اکنون بحثی است که ما داریم دنبال می‌کنیم یک هدف فوق العاده عالمانه در آن است و چیست و آن این است که می‌تواند مصرف انرژی را، مصرف سوخت را در این بخش به شدت کاهش دهد چرا؟ به خاطر این که فرآیندی که در ماشین‌های برقی دنبال می‌شود، فرآیند برگشت پذیری است نسبتاً در مقایسه با خودروهای حرارتی که آنها اصولاً فرآیندها برگشت ناپذیرند، بنابر این شدت انرژی در اینجا می‌تواند، یعنی مصرف انرژی می‌تواند به شدت کاهش پیدا کند. یا مثلاً در تنوع دادن به انرژی مصرفی، ما مثلاً آنجا الزاماً از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنیم ولی اینجا می‌توانیم از تنوعی از سوخت‌ها مثلاً از انرژی خورشیدی می‌توانیم استفاده کنیم، از نیروی باد، از نیروی خورشید، یا از انرژی نیروگاه‌های آبی یا اتمی، همه اینها می‌توانند منبع اولیه برای حمل و نقل باشند. این که بتوانیم مثلاً حمل و نقل را به طور جامع نه فقط خودروهای داخل شهرها را که تأثیر زیست محیطی هم می‌تواند داشته باشد.

حمل و نقل ریلی آن را هم می‌توانیم برقی کنیم، حمل و نقل جاده‌ای را هم برقی کنیم، اگر بتوانیم یک چنین کاری انجام بدهیم می‌تواند یک منفعت بزرگ نصیب شود، این یک سطحی از هوشمندی است یا مثلاً فرض بفرمائید که البته مثال‌ها خیلی متنوع است اگر من بخواهم به مثال بپردازم ممکن است وقت جلسه شما را بگیرد ولی این که ما بتوانیم بهره وری را مثلاً در تولید بالا ببریم، مثلاً خام فروشی نکنیم، اکنون اگر یک شاخص بخواهیم شاخص قابل توجه به مردم بدهم نگاه کنیم که ببینیم واردات ما وزنش چقدر است، ارزشش چقدر است، صادرات ما وزنش و ارزشش چقدر است، هر وقت وزن واردات کم بود اما ارزش آن بالا بود، معلوم می‌شود ما داریم کالای مثلاً دانش بنیان وارد می‌کنیم، از این طرف برعکس داریم مواد خام صادر می‌کنیم، تلاش ما بر این است که در این موضوع بتوانیم با کمک شرکت دانش بنیان با تعریف مسائل درست و پیدا کردن راه حل های منطقی و دانش بنیان برای آنها وضعیت بهره وری را در کشور بهبود دهیم، تولید صادرات محورمان را هوشمندانه دانش بنیان کنیم یعنی ثروتی که از محل دانش خلق شده نه ثروتی که از محل منبع اولیه خلق شده.

یکی از موضوعات مهمی که هر وزیر صنعتی که آمده بالاخره راجع به آن صحبت کرده و اصلاً دغدغه مردم است بحث خودروسازی است، چرا میزان مصرف انرژی در خودروهایی که داخل تولید می‌شود اینقدر بالاست که گاهی اوقات اصلاً قابل مقایسه با سوختی که مصرف می‌کند با خودروهای خارجی نیست و این هم به گونه‌ای می‌شود خام فروشی تلقی کرد چون انرژی بسیار زیادی را مصرف می‌کند. الان نمی دانم بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر، چرا این اتفاق افتاد؟

البته ما در یک دوره تاریخی قرار گرفتیم که می‌توانیم دو تا مسئله را با هم حل کنیم، این که ما بیاییم ماشین‌های سنتی مان، ماشین‌هایی که با سوخت‌های فسیلی را بهبود بدهیم. حتماً این کار را باید بکنیم چون یک دوره‌ای طول خواهد کشید تا این که این ماشین‌ها به ماشین‌های جدید تبدیل شوند ولی نباید روی این بخش سرمایه گذاری گسترده بکنیم مثلاً ما برویم به روی موتورهای احتراق داخلی به طور گسترده سرمایه گذاری کنیم، موتورهای با راندمان بالاتر بسازیم، به نظر من حتی اگر می‌شود اینجا در این مرحله وارد هم بکنیم ایرادی هم ندارد چون این دوره سپری خواهد شد. دنیا دارد وارد یک دوره تازه می‌شود، خودروهایی که قبلاً به آنها خودروهای آینده می‌گفتیم داریم می‌بینیم، همین روزهای آینده مردم ما در سطح تهران هم می‌بینید خودروهایی که با خودروهای قبلی فرق می‌کنند، خودروهای برقی را و بعد خودروهای هوشمند را، خوشبختانه خودروسازان داخلی ما هم این پیام را دریافت کردند.

امیدوار هستیم که در سال آینده بتوانیم سطحی از هوشمندی را در خودروهای تولید داخل داشته باشیم.

اما خودروهای برقی که خودروهای آینده هستند این فرصت را به ما می‌دهند که ما این تحول را از یک جایی شروع کنیم که دنیا تازه شروع کرده و خیلی عقب نیفتادیم در اینجا و با توجه به ظرفیت‌های دانش بنیانی که داریم من امیدوارم که فاصله چندانی پیدا نکنیم بلکه جلو هم بیافتیم، می‌توانیم به ضرس قاطع بگویم که ما جزو پیشتازان بودیم زمانی که این بحث‌های تئوری مطرح بود، من خودم یادم می‌آید، در دانشگاه ما جزو کشورهایی بودیم که بیشترین مقالات را در این زمینه داشتیم و حرف داشتیم برای گفتن و دوره‌های مثلاً مربوط به اینها در دانشگاه‌های ما سوابقش خیلی دور نیست از کشورهای پیشتاز و پیشرو، مثلاً شما ببینید، در رشته درس محرک‌های غیر متداول بیش از ۲۰ سال است که در دانشگاه ما تدریس می‌شود در حالی که همین موضوع، مربوط می‌شود به محرک‌های آینده، بنابر این من می‌توانم به شما این را بگویم که ما در مسیر تحول قرار داریم و امیدوار هستیم که بتوانیم خیلی زود تاکسی‌ها را در تهران برقی کنیم، حمل و نقل عمومی را برقی کنیم، از این محل هم یک تأثیر روی محیط زیست بگذاریم و اثر زیست محیطی را مردم ببینند.